องค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษ เพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (องค์การมหาชน)

เที่ยวบ้านเขาพระ อ.อู่ทอง สัมผัสเสน่ห์และภูมิปัญญาชาวไทพวน

         เที่ยวชุมชนบ้านเขาพระ อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี เรียนรู้วิถีชีวิตชาวไทพวน ภาษา วัฒนธรรม และความเชื่อ ผ่านการทำกิจกรรมหลากหลาย ที่สะท้อนเอกลักษณ์น่าสนใจ

         อย่างที่รู้กันว่า "คนไทย" ประกอบด้วยคนหลากหลายเชื้อชาติเผ่าพันธุ์ หนึ่งในคนกลุ่มนั้นคือ "พวน" หรือคน "ไทพวน" ซึ่งตั้งรกรากในหลายพื้นที่ รวมถึงชุมชนบ้านเขาพระ อำเภออู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี วิถีวัฒนธรรม ทั้งภาษา ความเป็นอยู่ อาหารการกิน ประเพณีและการละเล่นต่าง ๆ ที่ยังได้รับการสืบสานและธำรงไว้อย่างดี แม้เวลาจะล่วงเลยเป็นร้อยปี บนความเรียบง่าย ถ้าได้พูดคุยกับเจ้าของวัฒนธรรม การเที่ยวรูปแบบชุมชนจะไม่ใช่สิ่งไกลตัวอีกต่อไป 

รู้จักกับชาวไทพวน 

         ในอดีตกลุ่มชาติพันธุ์ไทพวน มีศูนย์กลางถิ่นที่อยู่อาศัยหลักบริเวณแขวงเชียงขวาง ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศลาว นับตั้งแต่สมัยกรุงธนบุรีต่อเนื่องถึงรัตนโกสินทร์ ไทพวนถูกกวาดต้อนลงมาตั้งบ้านเรือนในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาอยู่หลายคราว การกวาดต้อนทั้งไทพวนรวมถึงลาวครั้งใหญ่ เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 3 เมื่อเจ้าอนุวงศ์แห่งเวียงจันทน์ ต้องพ่ายแพ้สงครามในปี พ.ศ. 2369 นับเป็นการเคลื่อนย้ายของกลุ่มชนสองฝั่งโขง ลงสู่แม่น้ำเจ้าพระยาครั้งใหญ่อีกครั้งหนึ่ง แม้กลุ่มคนเหล่านี้จะเรียกตัวเองว่าไทพวน แต่กลุ่มอื่น ๆ มักจะเรียกพวกเขาว่า "ลาวพวน" ซึ่งบ่งบอกถึงถิ่นฐานที่พวกเขาได้จากมาในประเทศลาวนั่นเอง 

         ปัจจุบันมีชาวไทพวนกระจายอยู่ตามแหล่งต่าง ๆ ไม่น้อยกว่า 20 จังหวัดในประเทศไทย ชุมชนบ้านเขาพระ อำเภออู่ทอง ก็เป็นหนึ่งในพื้นที่อาศัยของชาวไทพวน โดยยังคงรักษาขนบธรรมเนียมและภาษาพูด ตลอดจนประเพณีสำคัญ ซึ่งทุกวันนี้ชาวไทพวนในชุมชนบ้านเขาพระยังคงสภาพความเป็นสังคมเกษตรกรรม มีความผูกพันระหว่างกันอย่างแน่นแฟ้น ทั้งยังคงพยายามรักษาประเพณี วัฒนธรรมของเผ่าพันธุ์เอาไว้เป็นอย่างดี แต่ถึงอย่างนั้นเพราะความเจริญก้าวหน้าทางวัตถุ สภาพสังคมและเศรษฐกิจที่เปลี่ยนไป อาจทำให้วิถีชีวิตชาวไทพวนเปลี่ยนแปลงไปจากเดิมบ้าง ตลอดจนประเพณีพื้นบ้านบางอย่างมีการปรับปรุงให้สอดคล้องกับยุคสมัย หากแต่เวลาไม่เคยลบเลือนอัตลักษณ์อันดีงามของชาวไทพวนไปได้เลย

หลากกิจกรรมสัมผัสเสน่ห์วิถีไทพวน ชุมชนบ้านเขาพระ 

         จากแผ่นดินลาวสู่แผ่นดินไทย จากเวียงจันทน์สู่บ้านเขาพระ ชาวไทพวนได้นำเอารากอารยธรรมจากบ้านเกิดติดตัวมาด้วย ยังไม่นับเรื่องของคติความเชื่อ สูตรอาหารประจำถิ่น และเรื่องราวประวัติศาสตร์ ที่เล่าขานต่อ ๆ กันมา หลอมรวมเป็นหนึ่งเดียวกับวัฒนธรรมในชุมชนใหม่จนแทบแยกจากกันไม่ได้ องค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (องค์การมหาชน) หรือ อพท. โดยสำนักงานพื้นที่พิเศษเมืองโบราณอู่ทอง จึงร่วมมือกับชุมชนเกิดเป็นกิจกรรมท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ผ่านกิจกรรมต่าง ๆ เช่น

         - พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านเขาพระ

         ตั้งอยู่ภายในศาลาวัดเขาพระศรีสรรเพรชญาราม ภายในเป็นที่รวบรวมจัดแสดงวัตถุโบราณของผู้คนในชุมชนที่เก็บสะสมไว้ เพื่อบอกเล่าเรื่องราวความเป็นมาของคนในชุมชนบ้านเขาพระ ของบางชิ้นชาวบ้านก็เป็นคนขุดเจอ บางชิ้นเป็นของเก่าแก่ที่มีอยู่แล้ว โดยนำมาจัดวาง ร้อยเรียงเรื่องราว ผนวกรวมเป็นเรื่องเล่า การเข้าเยี่ยมชมที่นี่จึงเปรียบเสมือนเป็นประตูหน้าด่านที่แง้มรอให้ผู้มาเยือนเข้ามาทำความรู้จักชุมชนแห่งนี้ไปพร้อมกัน
 

         -  สานกะแหลวไทพวน ทำพวงมโหตรถวายพระ

         นับเป็นหนึ่งในกิจกรรมท่องเที่ยวชุมชนบ้านเขาพระ ซึ่งนักท่องเที่ยวค่อนข้างให้ความสนใจเป็นอย่างมาก เพราะกิจกรรมนี้จะได้สร้างมิตรภาพต่างถิ่นผ่านไม้ไผ่แต่ละแกนที่สอดรัดเกี่ยวกระหวัด กับ "ตะกร้าตากะแหลว" งานหัตถกรรมอันเป็นเอกลักษณ์สำคัญของชาวไทพวน และ "พวงมะโหตร" เครื่องแขวนแบบโบราณ ซึ่งนักท่องเที่ยวจะได้เรียนรู้แต่ละขั้นตอนการทำอย่างลึกซึ้ง จนรู้สึกเหมือนเราค่อย ๆ ซึมซับวิถีชาวไทพวนทีละนิด ๆ 

         - สมุนไพรพื้นบ้านตำนานดิน

         ชุมชนเขาพระยังมีพืชพรรณบางชนิดอันถือเป็นเอกลักษณ์ของชุมชน นั่นคือ ตำนานดิน หรือชื่อสามัญว่า อบเชยเถา พืชท้องถิ่นชื่อสะดุดหู อันนำมาสู่การสร้างมูลค่าเพิ่มทางการท่องเที่ยวธรรมชาติไว้อย่างน่าสนใจ ประกอบกับคุณประโยชน์อันมากมายนับไม่ถ้วน ชาวบ้านในชุมชนจึงร่วมกันระดมความคิดเห็น ค้นคว้าหาข้อมูลเกี่ยวกับตำนานดิน และศึกษาค้นคว้าประโยชน์ให้มากขึ้น เป็นแนวทางการนำมาพัฒนาต่อยอดผลิตภัณฑ์ทางการท่องเที่ยว เช่น ลิ้มรสชาติของชาตำนานดิน ชามะนาวตำนานดิน การสครับผิวด้วยตำนานดินและน้ำผึ้ง รวมถึงคิดค้นความรู้ใหม่ ๆ เป็นการสร้างคุณค่าและมูลค่าเพิ่ม โดยการนำมาเป็นส่วนหนึ่งของกิจกรรมท่องเที่ยวชุมชนนั่นเอง

         - อาหารชุมชนเขาพระ 

         เมื่อมาถึงชุมชนเขาพระ ถ้าไม่เสาะหาของอร่อยกินเห็นจะดูเป็นเรื่องน่าเสียดายเปล่า เพราะมีหลากหลายเมนูยั่วน้ำลาย ไม่ว่าจะเป็น “ปลาส้มไร้ก้าง” ผลิตภัณฑ์ของดีประจำชุมชนเขาพระ หรือ "ป่นปลาผักหลังบ้าน" เมนูบ้าน ๆ หากแต่ความอร่อยจัดว่าชนะเลิศ โดยมีวัตถุดิบชูโรงเป็นเนื้อปลาทู (หรือถ้าอยากเปลี่ยนเป็นเนื้อปลาชนิดอื่น ๆ ก็ตามแต่อัธยาศัย) แล้วค่อยจับเครื่องน้ำพริกไปคั่วจนสุก เอาให้กลิ่นหอมโชยเข้าเตะจมูก แล้วค่อยนำไปโขลกกับเนื้อปลาจนฟู ปรุงรสด้วยน้ำปลาร้าต้มสุก จะให้ดีต้องไม่ลืมไปเด็ดยอดกระถินริมรั้วอีกหนึ่งสมุนไพรมากประโยชน์ จัดวางพร้อมกับปลาป่น หรือจะกินกับข้าวสวยร้อน ๆ ก็ไม่ได้ทำให้เสียอรรถรสแต่อย่างใด

         ในวันนี้เสน่ห์ของชาวไทพวน ณ บ้านเขาพระ สุพรรณบุรี ยังคงได้รับการสืบทอดวิถีชุมชนอย่างแข็งขัน หลากหลายกิจกรรมก่อเกิดการเรียนรู้ให้กับผู้มาเยือนอย่างลึกซึ้ง ขณะเดียวกันชุมชนก็พร้อมยินดีถ่ายทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นด้วยความภาคภูมิใจ ก่อเกิดเป็นรายได้เลี้ยงดูคนในชุมชน ลองมาสักครั้งแล้วจะรู้ว่าที่นี่...มีดีกว่าที่คิด

ขอบคุณข้อมูลจาก
เว็บไซต์ sac.or.th
เว็บไซต์ thehumans.sac.or.th
เว็บไซต์ library.tru.ac.th
เฟซบุ๊ก ชุมชนบ้านเขาพระ