องค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษ เพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (องค์การมหาชน)

น่าน...เมืองหัตถศิลป์ถิ่นล้านนา สู่เครือข่ายเมืองสร้างสรรค์ของยูเนสโก

          พาท่องเที่ยวไปในดินแดนแห่งประวัติศาสตร์ ณ หออัตลักษณ์นครน่าน พิพิธภัณฑ์ศิลปะสมัยใหม่ผสมผสานศิลปะล้านนา แหล่งเรียนรู้ความเป็นมาวัฒนธรรม ประเพณี รวมถึงงานหัตถศิลป์อันเป็นเอกลักษณ์ของเมืองน่าน พร้อมยกระดับสู่สากล 

          ปัจจุบันจังหวัดน่านได้กลายเป็นหนึ่งในจุดหมายปลายทางของนักเดินทาง ที่อยากหลีกหนีความวุ่นวายไปพักกายพักใจใช้ชีวิตแบบเนิบ ๆ ซึ่งจริง ๆ แล้วน่านไม่ได้มีเพียงแหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติ แต่ยังมีสถานที่ให้เรียนรู้วัฒนธรรมประเพณี อย่าง "หออัตลักษณ์นครน่าน" รวมถึงมีกิจกรรมท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ ที่เปิดโอกาสให้ทุกคนได้เข้าถึงวิถีชุมชนอีกด้วย
 

ภาพจาก kwanchai / Shutterstock.com

น่าน เมืองสโลว์ไลฟ์ สู่เครือข่ายเมืองสร้างสรรค์ของยูเนสโก

          ดังที่กล่าวไปข้างต้นว่าน่านเป็นเมืองที่มีประวัติศาสตร์อันยาวนาน พรั่งพร้อมด้วยวัฒนธรรมอันโดดเด่นและประเพณีที่หลากหลาย แถมยังมีศิลปหัตถกรรมที่เป็นเอกลักษณ์ ดังนั้น องค์การบริหารการพัฒนาพื้นที่พิเศษเพื่อการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน (องค์การมหาชน) หรือ อพท. โดยสำนักงานพื้นที่พิเศษเมืองเก่าน่าน จึงได้ร่วมมือกับองค์การบริหารส่วนจังหวัดน่าน และภาคีเครือข่ายที่เกี่ยวข้อง นำสิ่งดี ๆ เหล่านี้มาพัฒนา เพื่อยกระดับชุมชนสู่เครือข่ายเมืองสร้างสรรค์ (Creative City) ด้านหัตถกรรมและศิลปะพื้นบ้าน ขององค์การยูเนสโก ไปพร้อมกับการกระตุ้นการท่องเที่ยว และช่วยสร้างรายได้การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมอย่างยั่งยืน

หออัตลักษณ์นครน่าน แหล่งข้อมูลประวัติศาสตร์

          พิพิธภัณฑ์ศิลปะสมัยใหม่ที่ภายนอกอาคารตกแต่งด้วยสีขาวสลับน้ำตาล หลังคาทรงจั่วแบบสถาปัตยกรรมล้านนา ด้านหน้ามีชื่อสถานที่ไว้ให้ถ่ายรูปเป็นที่ระลึก ในขณะที่ภายในมีการแบ่งพื้นที่ออกเป็น 9 ห้อง แต่ละห้องก็มีการจัดแสดงนิทรรศการบอกเล่าเรื่องราวความเป็นมาของเมืองน่านตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ที่เกิดจากการหล่อหลอมผู้คนและก่อกำเนิดเป็นวัฒนธรรม ประเพณี ศิลปะ อันเป็นเอกลักษณ์ของชาวน่านที่ไม่เหมือนใคร

          นอกจากนี้ยังมีอีก 4 กิจกรรมน่าสนใจที่จัดขึ้นโดยชาวบ้านในชุมชน ให้นักท่องเที่ยวได้ลองทำและเรียนรู้ผ่านงานศิลป์ท้องถิ่น ซึมซับความเป็นน่าน และสัมผัสวิถีชาวบ้านได้มากขึ้น ได้แก่

          1. โคมมะเต้า บ้านโคมคำ ต.ม่วงตึ๊ด อ.ภูเวียง

          โคมมะเต้า หรือ หม่าเต้า เป็นภาษาถิ่นที่หมายถึงแตงโม ด้วยลักษณะที่คล้ายคลึงกัน จัดอยู่ในประเภทโคมแขวน ซึ่งในอดีตใช้ตกแต่งคุ้มเจ้านายยามมีแขกบ้านแขกเมืองมาเยือน หรือตกแต่งสถานที่ เช่น วัดวาอาราม เมื่อถึงวันสำคัญทางประเพณี นอกจากนี้ยังเป็นของประดิษฐ์ที่ชาวบ้านนิยมทำมาถวายพระ เพราะเชื่อกันว่าช่วยส่งเสริมให้ชีวิตพบความสุข ความเจริญ เช่นเดียวกับแสงไฟ ซึ่งด้านในใช้ไม้ไผ่ทำโครง มีทั้งแบบมุมเหลี่ยมเหมือนเพชร และทรงกลมเหมือนแตงโม จากนั้นนำกระดาษสาติดด้านนอก เสร็จแล้วก็เพิ่มลวดลายด้วยกระดาษสีทอง เช่น ลายประจำยาม ลายนักษัตร และลายกระต่าย ตามด้วยการติดหางโคมและผูกเชือกแขวนไม้
 

          ทั้งนี้ สนใจอยากร่วมกิจกรรมสามารถติดต่อได้ทุกวัน ตั้งแต่เวลา 08.00-16.00 น. ที่ศูนย์การเรียนรู้โคมหม่าเต้า (บ้านโคมคำ) อ.ถิรนันท์ เบอร์โทรศัพท์ 08 9854 0387
   
          2. ตุงค่าคิง วัดพระเกิด ต.ในเวียง อ.เมืองน่าน

          ตุงค่าคิง เป็นภาษาไทใหญ่ มาจากคำว่า "ค่า" ที่แปลว่า เท่า และคำว่า "คิง" แปลว่า คนหรือตัว ซึ่งเมื่อนำมารวมกันมีความหมายว่าตุงเท่าตัว หรือตุงที่มีความยาวเท่ากับความสูงของเจ้าของตุง อุปกรณ์ที่ใช้ในการประกอบพิธีกรรมสืบชะตาเรียกขวัญ สะเดาะเคราะห์ ต่ออายุให้ยืนยาวออกไป มีลักษณะเป็นกระดาษรูปเทวดาฉลุลาย ขนาดเท่าตัวคนถวาย ซึ่งถือเป็นเอกลักษณ์ของน่านที่ทำให้ต่างจากพื้นที่อื่น
 

          การทำตุงค่าคิงใช้เวลาค่อนข้างนานประมาณ 3-4 วัน เนื่องจากต้องมีการออกแบบและฉลุลาย ดังนั้น หากนักท่องเที่ยวที่สนใจจะเข้าไปทำกิจกรรม แนะนำให้ติดต่อกับทางชุมชนก่อน ที่ อ.ดามพวรรณ มหายศนันท์ (ป้ายวง) เบอร์โทรศัพท์ 087-9815338 เพื่อให้ทางทีมงานจัดเตรียมอุปกรณ์ทั้งหมดไว้ให้ แล้วเมื่อถึงวันทำกิจกรรมก็เอาอุปกรณ์มาตกแต่งเป็นตุงค่าคิง พร้อมกับนำไปถวายวัดเพื่อความเป็นสิริมงคล

          3. จักสานบ้านต้าม ต.บ่อสวก อ.เมืองน่าน

          เดิมทีชาวชุมชนบ้านต้ามใช้ไม้ไผ่จักสานทำเป็นเครื่องใช้ในครัวเรือนอยู่แล้ว ประกอบกับบริเวณป่าชุมชนมีต้นไม้จำนวนมาก ชาวบ้านจึงได้ช่วยกันคิดนำผลิตภัณฑ์เหล่านั้นมาต่อยอดเป็นสินค้าเครื่องจักสาน ช่วยสร้างรายได้ให้กับครอบครัวมาหลายปี จนกระทั่งมีชื่อเสียงจนถึงปัจจุบัน ซึ่งความพิเศษอยู่ที่ "ตาแหลว" เครื่องรางที่ใช้ตอกไม้ไผ่เส้นเดียว มาสานเข้าด้วยกันลักษณะคล้ายดาวห้าแฉก ตัวแทนพระเจ้าห้าองค์ ที่เชื่อกันว่าช่วยปกป้องภูติผีปีศาจหรือสิ่งเหนือธรรมชาติได้ นอกจากนี้ยังมี "ตาแหลวหมายนา" ที่ชาวบ้านใช้ปักกลางทุ่งนาเพื่อป้องกันโรคระบาดและเพลี้ย

          ทั้งนี้ สามารถติดต่อร่วมกิจกรรมได้ทุกวันทาง กลุ่มจักสาน วิสาหกิจชุมชนบ้านต้าม เบอร์โทรศัพท์ 09 4234 4770 (แม่ศรีพรรณ) ค่าใช้จ่าย 120 บาทต่อคน และ 150 บาทต่อคน (รวมอาหาร) 

          4. เขียนตั๋วเมือง วัดหัวเวียงใต้ อ.เมืองน่าน

          อีกหนึ่งกิจกรรมที่ไม่ควรพลาด กับการเขียนตั๋วเมือง หรืออักษรล้านนา ที่เคยใช้กันในอดีต เนื่องจากไม่ใช่อักษรที่ใช้ในปัจจุบัน จึงเหลือผู้ที่มีความสามารถในการอ่าน-เขียนตั๋วเมืองน้อยมาก โชคดีที่ยังมีปราชญ์ชุมชนร่วมด้วยช่วยกันสืบสาน ผ่านการจำลองกิจกรรมของชาวน่านมาให้นักเดินทางได้ลองเรียนรู้กันสักครั้งในชีวิต โดยการทำกิจกรรมใช้เวลาประมาณ 2 ชั่วโมง ทางศูนย์เรียนรู้จะมีย่ามให้เลือก 2 แบบ ได้แก่ ย่ามธรรมดา ราคา 200 บาทต่อคน และย่ามตกแต่งผ้าพื้นเมือง ราคา 400 บาทต่อคน จากนั้นก็จะมีการสอนให้นักท่องเที่ยวเขียนตัวอักษรลงบนย่าม หากสนใจก็สามารถติดต่อที่ คุณบุญโชติ สลีอ่อน ได้ทุกวัน เบอร์โทรศัพท์ 08 9852 5457
 

          จังหวัดน่าน ไม่ได้มีดีแค่ธรรมชาติที่สวยงามเท่านั้น แต่ยังเป็นเมืองที่เปรียบดั่งขุมทรัพย์ทางวัฒนธรรมและประเพณีล้านนา หากใครมีโอกาสได้แวะไปเยี่ยมเยียนที่เมืองแห่งนี้และอยากเข้าถึงชีวิตของชาวพื้นเมืองมากขึ้นละก็ เชื่อว่าทั้งหออัตลักษณ์นครน่านและกิจกรรมหัตถศิลป์จากชุมชนทั้ง 4 แห่งนี้ น่าจะบอกเล่าความเป็นมาและทำให้เข้าถึงพวกเขาได้มากทีเดียว
 
ขอบคุณข้อมูลจาก
เว็บไซต์ dentitynan.com
เฟซบุ๊ก Dasta Thailand
เว็บไซต์ cbtthailand.dasta.or.th
เว็บไซต์ pr.prd.go.th